Een leven dat met potlood was geschreven

Koos Meinderts De zee zien Genre: Jeugdboek
Uitgever: De Fontein

Jan is een jongen die anders is dan alle andere jongens die de ik-figuur in De zee zien kende. ‘Ik wilde weten wie hij was en om die reden wilde ik zijn vriend zijn en niet omdat hij aardig was, want dat was hij niet, niet altijd.’ Koos Meinderts schreef met zijn tweede jeugdroman een (wellicht autobiografische?) terugblik op een vriendschap waarvan de lezer vanaf het begin weet dat deze dramatisch afloopt. Jan maakt een dodelijke val uit de schoorsteenpijp, waar hij in klom om de zee te kunnen zien, en wordt niet ouder dan zestien. Een leven dat met potlood was geschreven en zomaar opeens werd uitgegumd.

De reden achter de dodelijke val, was het een ongeluk of zelfmoord, blijft in het midden waardoor Jan een mysterie blijft. Kees (de ik-figuur) heeft het verhaal altijd voor zichzelf gehouden, ook op zijn zeventigste verjaardag, waarmee het boek begint en eindigt. Daar tussen in staan Kees’ herinneringen: aan 1959, het jaar van de vriendschap én het ongeluk, aan 1997, het jaar waarin de schoorsteen wordt opgeblazen en het jaar waarin Kees de tweelingzus van Jan, Marijke, opnieuw ontmoet. Kees was tot over zijn oren verliefd op haar en had zelfs een Marijke-museumpje, met spulletjes van haar die hij achterover drukte. Jan gunde hem de verliefdheid maar onderhield zelf ook een bijzondere relatie met Marijke.

Het verhaal over Jan is boeiend van de eerste tot de laatste letter. Meinderts houdt het klein en ingetogen en peurt het niet psychologisch uit. Jan is een bijzondere jongen, dat is duidelijk. Hij komt letterlijk met een klap in Kees zijn leven, is onconventioneel en eigenzinnig en laat bij vlagen iets merken van de vervreemding die hij voelt ten opzichte van anderen. De wereld is er niet voor hem zegt hij ergens. Maar voordat duidelijk wordt wat hij er precies mee bedoelt, gaan ze op zoek naar een weiland om te schijten. Die typische jongenshumor, de jaren 50-sfeer en de pijn van een onverwerkt deeltje van het verleden. Opgeteld bij de rake en pure schrijfstijl maakt het De zee zien tot een boek om te koesteren.

Meinderts maakt niet de fout die hij met zijn vorige roman Lang zal ze leven beging, waar hij de gecompliceerde vorm boven inhoud stelde. Ook hier voelen de proloog en epiloog wat gekunsteld aan maar dat is bijzaak: het verhaal is leidend. Een waargebeurd verhaal over een periode en gebeurtenis uit het verleden, die dan misschien niet allesbepalend zijn geweest maar wel een onuitwisbare indruk hebben gemaakt. Een herinnering die meegedragen wordt en nog eens verteld móést worden. Dat heeft Meinderts briljant gedaan.