close
Dé recensiesite over jeugdliteratuur
15+

Indrukwekkend epos over onbekende scheepsramp

Ruta Sepetys Zout van de zee Jeugdboek
Luitingh-Sijthoff
Aleid van Eekelen-Benders
Waardering: 9.0

Het is één van de grootste maar ook minste bekende scheepsrampen uit de historie: de ondergang van de Wilhelm Gustloff op 30 januari 1945. Het voormalige cruiseschip werd door Russische torpedo’s naar de zeebodem geschoten, waarbij naar schatting meer dan negenduizend mensen omkwamen, waaronder relatief erg veel kinderen. Miljoenen Duitsers en Oost-Europeanen werden aan het eind van de Tweede Wereldoorlog via de Oostzee geëvacueerd tijdens de zogenaamde ‘operatie Hannibal’, vanwege de opmars van het Russiche Rode leger. De Amerikaanse schrijfster Ruta Sepetys schreef er de jeugdroman Zout van de zee over. Sepetys is bekend van Schaduwliefde, (prijs van de Vlaamse Kinder- en Jeugdjury en genomineerd voor de Gouden Lijst), ook een boek over een onderbelichte episode uit de Tweede Wereldoorlog: de werkkampen in Siberië waar veel Litouwers naar toe werden gedeporteerd. De vader van de schrijfster is geboren in Litouwen en moest tijdens de oorlog vluchten.

Zout van de zee is het verhaal van drie jonge mensen op de vlucht die tegen en wil en dank en door veel toeval, hun helletocht samen ondernemen. In korte hoofdstukken beschrijft Sepetys vanuit wisselend perspectief de helletocht van een Pools meisje van 15, een 21-jarige Litouwse verpleegster en de 19-jarige Duitse restaurateur Florian. Ze komen elkaar onderweg naar de haven tegen, waar ze proberen om aan boord van het schip te komen. Ze torsen hun eigen geheimen en verhalen mee in hun bagage, soms letterlijk, en verhouden zich steeds interessanter tot elkaar. In de zijljn worden nog enkele andere karakters beschreven, waaronder het ontroerende verhaal van een oude man die een klein jongetje onder zijn hoede neemt. Veel ruimte is er voor matroos Alfred, een zelfbenoemde held, die profiel krijgt in de brieven die hij schrijft aan een onbereikbare liefde. Hij is de enige van de personages die blijft op een bijna aandoenlijk naïve manier geloven in het nazisme en zijn held Adolf Hitler. Alfred wordt net als de andere krakters op een eigen manier neergezet. Door de deftige stijl van zijn brieven ga je denken dat hij iets als het syndroom van Asperger heeft: ‘Toch houdt mijn verliefdheid stand en bevredigt die me op onbeschrijflijke wijze’

Stilistisch is deze roman vele malen beter dan de vorige, waar de stijl de zwakke plek was en de beschrijvingen van de ontberingen monotoon uitpakten. Sepetys schrijft hier veel mooiere zinnen en heeft het bijvoorbeeld over ‘reumatisch ijs’ dat ‘kreunde en zuchtte als oude botten die al te veel jaren zwoegen.’ Maar de kracht van dit indrukwekkende boek schuilt met name in de opbouw en de ontwikkeling van de karakters. De drie vluchtelingen zijn getekend door hun verleden en komen voor keuzes te staan die daar direct mee te maken hebben. Op inventieve manier is er een verhaallijn in gevlochten die te maken heeft met kunstroof en de verdwenen nazi-trein vol goud, die vorig jaar nog in het nieuws was.

Sepetys zet de dilemma’s van de drie nogal nadrukkelijk aan door de drie letterlijk schaamte, schudgevoel en ‘het lot’ mee te geven wat op cruciale momenten uitmondt in melodramatische zinnnetjes als: ‘schuldbesef is een jager, met mij als gijzelaar’. Ook over het slot, waarin een grote tijdsprong wordt gemaakt, valt te discussiëren maar mij stoorde het geenszins.

Sepetys heeft meer dan drie jaar research gedaan maar trapt niet in de valkuil van educatieve geschiedschrijving en levert een spannende, psychologische roman af. Zout van de zee is een spannende roman waarin veel zit wat  jeugdliteratuur zo boeiend kan maken. Een onbekendere episode uit de geschiedenis die verteld moet worden, juist in deze tijd waarin vluchtelingen, vanuit verschillende motieven, over de wereld trekken.

Titel Boek:

Zout van de zee

Auteur:

Ruta Sepetys

Vertaler:

Aleid van Eekelen-Benders

Uitgever:

Luitingh-Sijthoff

Kaft:
Tags : jeugdboekLiefde en vriendschapOorlog en misdaadwoII