Het is een kleine trend: kinderboeken over bekende mensen die iets betekenen of hebben betekend; over helden en hun levensverhalen. Meerdere uitgevers hebben er een project van gemaakt. Rose Stories adopteerden de Bedtijdverhalen voor rebelse meisjes waar ook een Nederlandse versie van is gemaakt. Uitgeverij De Vier Windstreken brengt de serie Van klein tot groots, speciaal voor kleuters, van Astrid Lindgren en David Bowie tot Frida Kahlo en Rosa Parker. Janny van der Molen portretteerde vijftig heldinnen en dat is nog maar een greep uit het aanbod. Je zou denken dat het misschien wel genoeg is maar we kunnen weer twee boeken toevoegen aan de stapel, van niet de minsten. Babs Gons en Joke van Leeuwen storten zich ook op het fenomeen. Hebben ze iets toe te voegen? Eerlijk gezegd vallen beide boeken een beetje tegen en begint het genre een beetje sleets te raken.
Het begint met een droom is onderdeel van ‘Heroines! Movement’ een ambitieus internationaal project waarbij nagestreefd wordt om in landen over de hele wereld verhalen over nationale heldinnen naar voren te brengen. Zodat kinderen geïnspireerd raken om hun droom achterna te gaan. Babs Gons portretteert 20 ‘heldinnen die Nederland kleur geven’. Van Khadija Arib en Marion Koopmans tot Nikkie de Jager, Bibian Mentel en Gerda Havertong en er staan nog wat namen van vroeger tussen zoals Harriete Verwey, Bet van Beeren en Ewin van Dishoeck. Leuke namen maar nogal willekeurig, er wordt niet uitgelegd waarom er juist voor deze vrouwen is gekozen. Ik heb in deze context ook steeds meer moeite met de term held en heldinnen, juist in een tijd waarin mensen ook zomaar weer van hun voetstuk vallen. Anouk kan geweldig zingen en Khadija Ariba is een geweldig voorbeeld, maar zijn het heldinnen?
Zoals te verwachten relatief meer vrouwen van kleur dan in de andere boeken en daarmee is het een onderscheidend boek. Dat geldt niet voor de teksten. Die kunnen niet tippen aan de dynamiek en het ritme van haar spoken word verzen, waarmee ze naam heeft gemaakt. Het zijn verhalende tekstjes met een hoog Wikipedia-gehalte. De moraal wordt onnodig nadrukkelijk neergezet en is nogal vlak. ‘Gerda (Havertong) heeft ons laten zien is hoe mooi het is om heel erg jezelf te blijven’ – ‘Iris laat zien dat je tegelijkertijd een dromer en een zakenvrouw kunt zijn’. De keuze voor een woordkunstenares als Babs Gons is merkwaardig als ze zo weinig van haar expressie toont. Gelukkig doet illustratrice Femme ter Haar dat wel in de rake en kleurrijke portretten.
Het begint met een droom. 20 heldinnen die Nederland kleur geven van Babs Gons, illustraties: Femme ter Haar. Uitgeverij Gottmer, 6+
Verrassend dat ook Joke van Leeuwen zich aan dit genre waagt. Zij vermijdt nadrukkelijk het woord helden en heeft het over ‘opmerkelijke mensen’. Dat geeft wat meer speelruimte, ook voor onbekendere namen. Naast de onvermijdelijke Ada Lovelace en Frida Kahlo doen Wangari Maathai, Sojourner Truth, Feng Zikai, Nkosi Johnson, Kartini en Lowitja O’Donoghue waarschijnlijk geen of een veel kleiner belletje rinkelen. Van Leeuwen wekt de nieuwsgierigheid met éénregelige teasers zoals ‘het meisje dat vluchtte voor napalmbommen’, ‘de jongen die bang was voor zijn vader’ en ‘de jongen die niet hardop zei dat hij dichter wilde worden. Ze concentreert zich volledig op de kindertijd en geeft slechts in een korte natekst weer hoe de rest van het leven is verlopen. Een te verdedigen keuze maar juist vanwege de relatieve onbekendheid had ik best iets meer over sommigen willen weten.
De teksten over de kindertijd zijn helder maar vooral informatief; slechts hier een daar dialoogje of een anekdote. Zoals bij Nawal El Saadawi uit Eegypte die een brief aan haar vader schrijft omdat ze ervan uit gaat dat hij God persoonlijk kent. Het boek is sober vormgegeven met bij ieder portret een wereldbol waarop de plaats van herkomst is aangeduid en een minuscuul portretje. Informatief maar uiteindelijk toch ook weer niet meer dan een boek in de inmiddels wel erg volle bibliotheek over bekende mensen.
Beginnelingen. De jonge jaren van 24 opmerkelijke mensen uit de hele wereld van Joke van Leeuwen. Uitgeverij Querido, 10+