Het addergebroed van Slot Thetinga van Margaretha van Andel, Lemniscaat, 10+
Kinderboekenschrijfster Margetha van Andel uit Tjalleberd raakte gefascineerd door de mummies in de grafkelder van de Nicolaaskerk in Wiuwert. Het zou heel goed kunnen dat de vier tot de labadisten hebben behoord, een groep van vierhonderd sekteleden die tegen het einde van de zeventiende eeuw op het landgoed van Thetinga-state (ook bekend als Walta-state) kwamen wonen. Het prikkelde de fantasie van de auteur. Wie waren deze mensen die hun eigen identiteit opgaven en nauwelijks contact met de buitenwereld hadden, om ‘heidense besmetting’ te voorkomen?
Van Andel verdiepte zich in de leefwijze en eigenaardigheden van de sekte en schreef er een kinderboek over waarin de dertienjarige Jean de hoofdpersoon is. Hij zit tussen meerdere vuren, omdat zijn vader uit de sekte is gestapt. Zijn moeder is een fanatieke aanhangster en opnieuw getrouwd met een ander sektelid, die Jean met harde hand opvoedt. Jean is nog steeds niet ‘gezegend’, waardoor zijn wedergeboorte op het spel staat en hij er niet echt bij hoort. De labadisten streven naar een ware kerk van alleen zuivere gelovigen en gaan daarin heel ver. De jongen krijgt steeds meer twijfels, zeker als hij in de gaten krijgt dat de leiding van de sekte zichzelf bevoordeelt. De strenge regels en harde straffen en het voortdurende bidden en biechten en de angst voor de hel, gaan hem tegenstaan. ’Ben ik echt zo slecht?’, denkt Jean. Zijn beste vriend wordt uitverkoren om als zendeling naar Suriname te gaan en wil niks meer met hem te maken hebben.
Jean voelt zich het best in gezelschap van zijn vrienden Isaac en Hieke, die ook buiten de gemeenschap vallen. Hieke is een meisje dat door de labadisten als een kind van de duivel wordt gezien, omdat ze voorspellende gaven zou hebben. Zij is volgens de sekteleden de oorzaak van dood en verderf in Wiuwert en behoort tot het addergebroed uit de titel. Jean vindt haar vooral aardig en grappig en tijdens een stiekem bezoek aan Leeuwarden met zijn vrienden ervaart hij hoe blij en licht de wereld kan zijn. Er is weinig over van het beklemmende dat altijd in de lucht hangt.
Van Andel heeft veel research gedaan en dat betaalt zich uit in de beschrijving van de sekte die alle vinkjes aantikt die bij een gesloten geloofsgemeenschap horen. Ze zijn verblind zijn door eigen geloof en gelijk, het fanatisme, de uitsluiting en de hypocrisie zijn kenmerkend. De labadisten zijn volledig zelfvoorzienend en breiden hun dorp vol land en boerderijen, watermolens en smederijen, snel uit. Het is een veilige wereld voor hen die zich onderwerpen aan de regels en de voorganger, die zich door God uitverkoren waant.
Er wordt ingezoomd op de afvalligen die worden gezien als monsters, maar in de praktijk slimme en eigenzinnige kinderen zijn. Van Andel zet goed en kwaad tegenover elkaar en maakt de aarzelingen van Jean invoelbaar. Hieke is een eigenzinnig, maar stoer en eerlijk meisje voor wie hij bewondering heeft. Ook gelooft hij de verhalen over zijn vader niet. Die is nog steeds een trouwe kerkganger maar toch zou er ‘geen licht meer in zijn ziel’ schijnen. Het boek werkt toe naar een poging van Jeans vader om zijn zoon vrij te krijgen omdat die tegen zijn zin zou worden vastgehouden.
De spanningsboog had wat strakker gemogen, maar het is interessant om te lezen wat zich eeuwen geleden in een Fries dorpje zou kunnen hebben afgespeeld.
Deze bespreking stond op maandag 12 augustus in de Leeuwarder Courant
