Het begon met peper – de geschiedenis van Indonesië en Nederland van Marrit Boogaars, Annemiek de Groot, Juul Lelieveld en Liesbeth Rosendaal, illustraties Dido Drachman, Gottmer, 10+
Deze recensie stond op zaterdag 9 augustus 2025 in het Friesch Dagblad
In Nederland komen we overal sporen van Indonesië tegen. Toch weten we relatief weinig over het land en de geschiedenis. Het uitstekende non-fictie kinderboek ‘Het begon met peper’ legt de complexe relatie tussen beide landen bloot en gaat geen taboe uit de weg.
Specerijen waren in de zeventiende eeuw zeldzaam en heel duur, mede door de enorme reis die peper en nootmuskaat vanuit Azië naar Europa moesten maken. Hoe die specerijen hier kwamen, is geen gezellig verhaal, waarschuwen de auteurs van ‘Het begon met peper’. Ze winden geen doekjes om de ongemakkelijke geschiedenis. De relatie tussen Indonesië en Nederland is beladen en staat bol van vernedering, oorlog en uitbuiting. Maar ook van trots, culturele uitwisseling en familiebanden. Het is opvallend hoe sterk de verwevenheid tussen beide landen is. Of het nou om pindasaus en speculaasjes of de Borneostraat en de Coentunnel gaat. Overal zijn dwarsverbanden. En toch is veel over de geschiedenis van Indonesië hier helemaal niet zo bekend.
Eindelijk is er nu een goed kinderboek waarin alles, maar dan ook echt alles, over Indonesië en de relatie met Nederland op een rijtje wordt gezet. De lastige dingen en de taboes, maar ook de mooie verhalen. Een collectief van vier schrijfsters bewees met het tweeluik ‘Toen het oorlog was’ dat ze geschiedenis inzichtelijk kunnen maken voor kinderen. Hun uitgaven over de Eerste en later de Tweede Wereldoorlog werden beide bekroond door de griffeljury. En met dit nieuwe boek gaat dat ook gebeuren, daar mag u me aan houden.
‘Het begon met peper’ is mooi geïllustreerd door Dido Drachman en fraai vormgegeven door Jelle F. Post. Een overzichtelijke uitgave die prima van begin tot einde te lezen is, maar ook een fijn bladerboek en naslagwerk is. Het begint met een kennismaking met het land van de duizend eilanden, waarvan de helft van de 275 miljoen inwoners op Java wonen en waartoe ook de Sumatra, Nieuw- Guinea en de Molukken behoren.
illustratie Dido Drachman
De hoofdstukken over de koloniale tijd en de politionele acties, zeg maar de manier waarop Nederland met Indonesië is omgegaan, zijn eerlijk en confronterend. Uit alles blijkt dat Nederland door de eeuwen in Indonesië heeft huisgehouden op een manier die zijn weerga niet kent. Nederlanders gingen er nou eenmaal lang vanuit dat Indonesië zonder hen helemaal niet kon bestaan. ‘Nu vinden we dat een heel kleinerende gedachte. Maar zo dachten mensen wel in die tijd’, schrijven de auteurs. De toon is helder en vrij van oordeel; door middel van vragen worden kinderen gestimuleerd zelf een opinie te vormen. Al wordt het de makers te gortig als ter sprake komt dat Nederland bij het uitroepen van de onafhankelijkheid maar liefst 4 miljard gulden van Indonesië heeft ontvangen. Best brutaal, staat er: ‘eerst eeuwenlang een land uitbuiten, dan een oorlog met veel geweld beginnen en als je weggaat ook nog geld vragen!’. Het komt allemaal aan de orde: de politionele acties, de rol van de VOC, de KNIL en Japan, de manier waarop er met de Molukken is omgegaan. Als het te gecompliceerd dreigt te worden, zijn er kopjes als: ‘Dit is ingewikkeld’, ‘Wat nu?’ en ‘Om over na te denken’ en is er ruimte voor vragen van kinderen. Heeft de Molukse familie van Kimberley gelijk met hun kritiek op de Nederlandse overheid en waarom juichen ze op West-Papoea tijdens het WK-voetbal voor Oranje? Korte getuigenissen maken de geschiedenis persoonlijk. Zowel een overlevende van het bloedbad van Rawagede als een Jappenkamp komen aan het woord, net als een gijzelaar en gijzelnemer van de schoolkaping in Bovensmilde.
Het is razendknap hoe de lange en ingewikkelde geschiedenis van Indonesië, en de complexe relatie met Nederland, wordt gevangen in een helder en overzichtelijk boek dat nog eens leuk is om te lezen ook. Ook voor volwassenen trouwens. Op 17 augustus aanstaande wordt stilgestaan bij de onafhankelijkheid van Indonesië die 80 jaar geleden werd uitgeroepen. Inmiddels zijn er serieuze excuses gemaakt, waarbij ook in dit boek wordt stilgestaan en waarvan aan kinderen wordt gevraagd of het voldoende is.
Het is belangrijk om op de hoogte te zijn van de lange geschiedenis die beide landen blijvend aan elkaar verbindt. Van de minder mooie kanten maar ook van de rijke cultuur. Na lezing snap je het verschil tussen Indisch en Indonesisch. Je weet waarom we hier veel speculaasjes eten en ze in België geen pindasaus kennen. En je begrijpt dat we zonder onze gezamenlijke geschiedenis nooit woorden als goeroe, rimboe, bakkeleien en piekeren zouden gebruiken.
