Kip op je kop van Jowi Schmitz, illustraties Jeska Verstegen, Querido, 9+
Hoe moet ik alles onthouden voor als hij er niet meer is, vraagt Romeo zich af. Twee maanden geleden hebben ze gehoord dat zijn vader is uitbehandeld. De jongen maakt zich meer zorgen dan dat hij bang is, omdat hij zich gewoon helemaal niet kan voorstellen in een wereld te leven waar papa er niet mee is.
Jowi Schmitz schreef met Kip op je kop een verhaal dat je aangrijpend en zwaar kan noemen, maar net zo goed hoopvol en lichtvoetig. Hoe om te gaan met de wetenschap dat vader niet heel meer lang te leven heeft en ook steeds zwakker wordt. Hij zegt er zelf over dat ze de tijd die zich nog hebben zo goed mogelijk moeten besteden en dat hij dat aan het doen is omdat hij zijn liefsten om zich heen heeft.
Voor die liefsten valt het niet mee. Moeder zoekt het wanhopig in het alternatieve circuit en maakt stinkende brouwsels die haar man braaf opdrinkt. Schmitz laat de dynamiek binnen het gezin zien nadat er een tijdbom is afgegaan. Moeder is vaak kribbig, waar ze zich dan weer voor verontschuldigt. Romeo heeft het gevoel er minder bij te horen omdat hij niet meer overal bij wordt betrokken, bij bijvoorbeeld ziekenhuisbezoeken en doktersadviezen. Misschien was dat daarvoor ook wel zo, maar toen wist hij het niet. Hij stort zich op het verzinnen van een plan om grote wensen van zijn vader te laten uitkomen.
De komst van nieuwe overburen is de spil in dit boek. De moeder van dat gezin is al een tijd terug overleden waarna de vader het over een sprituele boeg heeft gegooid en een holistisch centrum is begonnen. Het buurmeisje Tobi vertelt openlijk in de klas over de dood van haar moeder en laat de urn rondgaan: “Mag ik nu mijn moeder terug?” Het is voor Romeo confronterend en tegelijk een kans om zijn gevoelens te delen. En hij krijgt hulp bij zijn plan, waarbij het verhaal een groteske afslag neemt, die wat overdreven lijkt, maar uiteindelijk net binnen de lijntjes past.
Kip op je kop is een boek dat leest als het scenario voor een kinderfilm, maar het laat meer aan de verbeelding over. Lezen heeft toch altijd als voordeel dat je het je moet voorstellen, in plaats van dat je het ziet. Hoe het eruit ziet als moeder kribbig is door de stress en het verdriet? Hoe ziet het dak eruit dat omgetoverd is tot een woestijn als Romeo een laatste wens van zijn vader vervuld? En hoe laat je in een film zien wat Romeo denkt op het moment dat zijn moeder hem voor zijn gevoel weer eens kleineert. Beschreven in deze prachtzin: “Deze toon had ze vroeger ook weleens als ze mijn kleiwerkjes bewonderde, die ik dan een jaar later in een doos op zolder terugvonde en die dan spuuglelijk bleken te zijn.” De zinnen en scenes van Schmitz zijn veelzeggend, stilistisch sterk en gelaagd.
Het zijn de kleine en stille momentjes, gedachten en hersenspinsels die het boek omhoog tillen. Letterlijk vaak stil, want de nieuwe buren voelen heel goed aan wat Romeo nodig heeft en houden op tijd hun mond. Die empathie ontroert. Die kip uit de titel hangt er een beetje bij. Hij is er een van de drie die meekomt met de nieuwe buren en meteen Romeo opzoekt. “Soms kiest een kip een mens voor zichzelf”. Deze kip die Tok zegt en daarom zo genoemd wordt, biedt troost en afleiding voor een jongen die zijn vader aan het verliezen is. “Tok zoeken is makkelijker dan aan papa denken.”
Er verschenen recentelijk nogal wat kinderboeken over dood en rouw, waaronder De zomer die alles was van Mariska Overman waarin ook een laatste wens centraal staat. Maar goed, je hoeft ze niet allemaal te lezen, zeker niet achter elkaar. Kip op je kop mag in ieder geval niet ongelezen blijven.
