Condor
Maria Postema
Alex Nabaum
Tyson is gisteren op zijn wang gezoend door een jongen. ‘Bij het kraantje, na het eerste uur. Gym. Op zijn wang. Maar zo dicht bij zijn mond dat het telde’. Het was een beetje raar maar niet heel erg. Behalve dat iemand het had gezien waardoor binnen korte tijd de hele school het wist. Dus is de kantine voor Ty plotseling een mijnenveld. ‘Iedereen hield zijn geweer in de aanslag, klaar om hem onder vuur te nemen’. Dat gebeurt maar is buiten Bryson gerekend die de grappenmakers lik op stuk geeft. ‘Ik denk dat jullie allemaal op jongens vallen. Mijn vader zegt altijd: de mensen die je pijn doen, zijn jou’.
Call of Duty (Tyson is kampioen gamen) is een van de sterkste verhalen uit Let goed op van Jason Reynolds. De verhalenbundel heeft als ondertitel ‘een verhaal in tien stappen’. Het is onmogelijk om de accurate Engelse titel Look both ways – a tale told in ten blocks volledig in zijn recht te laten bij een vertaling. Het gaat juist om die ’ten blocks’, de buurt van waaruit kinderen dagelijks naar de Latimer Middle School gaan. Kinderen met hun eigen dromen, uitdagingen, vriendschappen en thuissituaties. Met wie de lezer een stukje op loopt, op school vertoeft en weer naar huis gaat.
Reynolds kiest voor een vorm die doet denken aan Zeb. van Gideon Samson. Verschillende verhalen die gecentreerd zijn rond dezelfde school en waarin personages en thema’s onnadrukkelijk terugkomen. Er staan grappige, eigenzinnige en aangrijpende verhalen in. Over een meisje met de sikkelcelziekte dat een poosje niet naar school kon en over een groepje schoffies (‘de kale bende’) dat geld bijeen sprokkelt voor heel ander doel dan het lijkt.
De vorm dwingt de lezer tot concentratie om de dwarsverbanden te blijven zien al is dat niet per se noodzakelijk. Al blijven er zonder kruisbestuiving tien losse verhalen over; terwijl de samenhang juist de kracht zou moeten zijn. Dat lukt in dit boek ten dele. De verhalen tonen de ‘gewone dingen’ in het leven, bieden een kijkje in het hoofd van de personages en laten zien wat er achter de voordeur van de scholieren gebeuren. Maar dat is romans vaker en met meer diepgang gedaan, en dan is het aantal woorden toch van belang.
De kracht van deze bundel is de stijl. Reynolds trekt alles registers op, in vorm en taal. Weinig hedendaagse kinderboekenschrijvers kunnen in weinig woorden zo scherp een situatie neerzetten. En hij durft ook nog eens zo heerlijk vies te schrijven. Het gaat onverhuld over snotjes, een speekselsproeier en stinken.
Dat komt allemaal samen in dit magistrale begin van een verhaal: ‘De vrienden van Gregory Wind houden zoveel van hem dat ze hem de waarheid vertelden. En de waarheid was dat hij stonk als een dooie. Niet dat hij zelf bedorven was, maar hij stonk alsof zijn lichaam zijn organen per ongeluk voor afval aanzag en hij in wezen een wandelende afvalbak was’. Let goed op staat vol met dit soort hilarische en empathische beschrijvingen.
De verhalen in dit bewierookte boek (finalist bij de National Book Award en volgens meerdere Amerikaanse media het beste kinderboek van het jaar) zijn stilistisch van de buitencategorie. In vrijwel ieder verhaal zit veel zeggingskracht maar de som der delen schiet niet tot de hoogte die had gekund. Ze gaan niet echt onder de huid zitten, zoals veel meer het geval is in Toen ik de sterkste was, het vorige boek van Reynolds dat in het Nederlands werd vertaald. Daarin maken de hoofdpersonen veel meer een ontwikkeling door. De personages in Let goed op zijn eenvoudig te kort bij de lezer om ze echt te doorgronden.
