Hoogland & van Klaveren
Stapelbedbroers is een autobiografisch geïnspireerd boek waarin Koos Meinderts vertelt over twee broers die eind jaren zestig opgroeien in een Haagse volksbuurt. Vader heeft een slecht lopend klusbedrijf waarmee hij zijn gezin met vier kinderen nauwelijks kan onderhouden en zijn moeder is gedwongen om schoon te maken. Oudste broer Henk vertelt over het gezin en vooral over zijn broer Rocco met wie hij een stapelbed deelt. Rode draad zijn de gesprekken die de bijdehante broers voor het inslapen voeren. Echte jongenspraat over meisjes en voetbal, geestig en ad rem, waarbij Henk af en toe filosofisch mijmert. Hij is de gevoelige jongen die moet huilen bij beelden van de eerste maanlanding.
Rocco wil vooral voetballen maar Henk heeft meer ambities. Zijn voetbaltrainer motiveert hem om de ulo te verruilen voor het gymnasium. Zijn moeder vindt de ulo al zo hoog en zijn vader vindt alles best, als hij maar niet op hockey gaat. Op de nieuwe school krijgt hij bij een hoog cijfer van een docent te horen: “Niet slecht voor een uloklantje uit de Zeeheldenbuurt.” Het kwetst Henk enorm maar hij krijgt thuis weinig gehoor. Hij en Rocco hebben elkaar steeds minder te vertellen tot een ernstig ongeluk, dat in de beginalinea al wordt aangekondigd, Henk laat beseffen hoeveel hij om zijn broertje geeft. Hij wil geen ziekenhuisbedbroer maar een stapelbedbroer.
Het amusante verhaal is te lezen als een milieuschets van een halve eeuw geleden waarbij de vele letterlijke verwijzingen naar die tijd (Stiefbeen en zoon, de pick-up, gouden gids en Rocco Granata) worden uitgelegd in een voor kinderen broodnodige verklarende lijst achterin het boek. Stapelbedbroers leest als geschiedenisboek waarin de omgangsvormen en moraal in de jaren zestig uit de doeken wordt gedaan. Het gaat over onder andere standsverschillen, armoede en religie.
Jezus aan het kruis die door vader ‘Rinus-aan-de-Rekstok’ wordt. En stel dat de baby van zus Wendy op Eerste Kerstdag wordt geboren, dan noemen ze hem Jezus; en als het een meisje is Jezus Mina. Het is de sfeer van de grote bek en het kleine hartje, waarin onverbloemde racistische opmerkingen werden gemaakt, die Meinderts zonder context en duiding weergeeft. Terwijl hij wel afstand neemt van de karikatuur van Zwarte Piet.
Meinderts komt jammer genoeg te weinig los van de anekdotiek en de (vaak hilarische) grappen. De jongen van toen en de schrijver van nu zitten elkaar in de weg. In de nostalgische prachtboeken De zee zien en Naar het noorden neemt Meinderts meer letterlijke afstand, wat de geschiedenis indrukwekkender en invoelender maakt.
Stapelbedbroers is onderhoudend en scherp geschreven maar mist de finesse en diepgang die zijn vorige boeken zo onweerstaanbaar maakten.
