Gottmer
Sylvia Weve
‘Hier lig ik dan, begraven in een grazig stukje groen, en denk wat ik al eerder dacht: de dood is goed te doen.’ Het afsluitende vers in Doodgewoon leest als een geruststellende conclusie, het valt allemaal best mee met die dood. Dat zou geen correcte samenvatting zijn want auteur Bette Westera verbloemt de pijn, angst en verdriet geenszins. Want we weten niets zeker over de dood. In een van de eerste verzen vraag de hoofdpersoon zich af hoe het zal zijn en wil graag heel even op schoot, bij de dood. ‘Dan denk ik dat ik later, als je langzaam dichterbij komt, minder bang voor je zal zijn.’ In een ander vers is de angst weer op de achtergrond gezet. ‘Ik ben niet bang om dood te gaan, de dood is maar voor even, het lijkt misschien een eeuwigheid, maar in het graf bestaat geen tijd. De tijd hoort bij het leven.’
Doodgewoon is een prachtig boekproject waaruit ik kan blijven citeren. Vanuit de gedachte dat de dood bij het leven hoort en geen taboe dient te zijn, ook niet voor kinderen, stortte Westera zich op het thema en schreef tientallen grote en kleinere verzen die allemaal een verwijzing naar de dood bevatten. Vak lichtvoetig en speels maar vooral raak en kernachtig zoals hier: ‘Dode opa’s, dode oma’s en dode dieren kan ik aan. Maar een meisje uit groep zeven hoort nog lang niet dood te gaan’. Of het klasgenootje dat nooit terug zal komen: ‘Nu zit ik de naast de leegste stoel die er bestaat’. Westera snijdt ook deelthema’s aan zoals de begrafenis of de erfenis: “Ik kom niks tekort. Ik had de eerste keus: ik heb al bijna negen jaar haar ogen en haar neus’. Ook een ingewikkeld onderwerp als zelfdoding weet Westera in trefzekere poëzie om te zetten: ‘Ze trok de stoute schoenen aan en stapte uit het leven’ want ‘de dagen deden zeer’.
Westera neemt kinderen serieus, in het thema en in haar manier van schrijven. Toegankelijk en raak zonder op de hurken te gaan zitten, soms ingetogen maar vaak ook onverbloemd en dan komt het keihard binnen zoals in het gedicht over missen. Dat vers over de plekken en de momenten waar en waarop je iemand kan missen wordt afgesloten met de zin: ‘Ik mis je nergens echt het ergst, maar altijd overal’.
De tekst is het belangrijkste element maar zeker niet het enige dat dit boek tot een fenomenaal monument maakt, want dat is het. Illustratrice Sylvia Weve trekt alle registers open en is dan weer uitbunding en dan weer ingetogen. Maar altijd voegt ze iets bijzonders toe aan de verzen en vertelt ze een complementair verhaal. Datzelfde geldt voor de meer dan bijzondere vormgeving van Bockting Ontwerpers. Over iedere pagina is nagedacht, vanaf de inhoudsopgave tot het slot. Met regelmaat zitten er gehalveerde bladzijden tussen waarop de illustraties doorlopen en dat levert pagina’s op die bijna te mooi zijn om waar te zijn. De prachtige steunkleuren en maar liefst drie leeslinten maken het helemaal af. Illustraties en vormgeving zijn een wezenlijk onderdeel van dit boek en daardoor is het geheel compleet.
Westera en Weve bewezen met Aan de kant, ik ben je oma niet samen tot bijzondere dingen in staat te zijn maar dit boek is nog enkele malen beter en waardevoller. Waardevol in de zin dat het over wezenlijke onderwerpen gaat waar woorden en beelden voor gevonden zijn die kunnen helpen bij het dragen van gemis en het verwerken van rouw. Het zal niet verbazen als verzen uit deze bundel vaker gebruikt gaan worden bij een uitvaart. Het mooie aan Doodgewoon is dat het geen directe functie heeft, het is niet in het bijzonder educatief (ondanks de heldere verklaring achterin van enkele begrippen) en ook geen uitgesproken zelfhulpboek. Het is in de eerste plaats een prachtige verzameling verzen met schitterende illustraties in een bijna unieke vormgeving. Het zou Westera te kort doen om haar nog langer te vergelijken met anderen. Bette Westera is helemaal Bette Westera en zelf de maatstaf geworden waar anderen zich aan willen spiegelen.
Het is bijna december dus het is niks te vroeg om Doodgewoon tot boek van het jaar uit te roepen. Ik doe het niet snel, ik deed het zelfs nog niet eerder, maar dit boek verdient alle lof en het hoogste cijfer denkbaar. Doodgewoon is in alles buitengewoon.
