De bibliothecaresse van Auschwitz, bewerkt door Salva Rubio, illustraties: Loreto Aroca, vertaling: Joke Mayer. Uitgeverij De Fontein, 13+
De Spaanse journalist, professor en schrijver Antonio Iturbe publiceerde in 2012 met De bibliothecaresse van Auschwitz een wereldhit. De roman werd in meer dan dertig talen vertaald en in 2019 in Engeland uitgeroepen tot boek van het jaar. Het gaat om het waargebeurde verhaal van een Tsjechisch meisje (Edita Adlerova) dat een kleine, illegale bibliotheek beheerde in een van de barakken in vernietigingskamp Auschwitz.
Het verhaal leest als een jeugdboek, wat niet verwonderlijk is omdat Iturbe ook een serie jeugdboeken op zijn naam heeft. Ook niet zo gek dus dat er nu een jongerenversie van het boek is gemaakt, in de vorm van een graphic novel. Het chronologisch vertelde verhaal maakt indruk door de opbouw. Als de veertienjarige Dita met haar familie naar het kamp wordt gedeporteerd, ziet ze niet meteen de ernst er van in. Dat heeft er ook mee te maken dat ze in een kinderbarak (Blok31) wordt geplaatst en haar ouders in een familiebarak waar de regels wat soepeler zijn; ze worden bijvoorbeeld niet kaalgeschoren. Dat was de manier om bij controles van bijvoorbeeld het Rode Kruis de schijn op te houden.
Dita wordt geportretteerd als een boekenverslinder en krijgt al vrij snel de taak om in het geheim boeken te verzamelen en aan mensen uit te lenen. Ook zijn er zogenaamde levende boeken: mensen die verhalen vertellen. Het zijn voorbeelden van de veerkracht van mensen. De verschrikkingen van het kamp worden niet verbloemd, maar er was dus soms ook een beetje hoop. Er had wat meer ingezoomd kunnen worden op de bibliotheek en het plezier van het lezen. Eigenlijk de hoofdzaak, maar die komt er wat bekaaid vanaf.
IJzingwekkend zijn de scenes waarin kamparts Mengele, de engel des doods, zijn opwachting maakt. Een bijzonder lijntje is het verhaal over de Duitse Jood Fredy Hirsch, een atleet die opzichter van het familiekamp was. Hij was de grote aanjager van activiteiten en onderwijs voor kinderen. Er werden voorstellingen gegeven en muziek gemaakt. Hij geeft Dita de kans die ze met beide handen aangrijpt, al heeft ze ook wat moeite hem te vertrouwen vanwege zijn soms merkwaardige gedrag. Tot ze er achter komt dat dit te maken heeft met zijn homoseksualiteit. Als Hirsch zelfmoord pleegt, is ze zwaar teleurgesteld, al is nooit duidelijk geworden of het echt zo is gegaan. De situatie wordt voor Dita zwaarder nadat ook de privileges in het familiekamp worden afgeschaft. Haar beide ouders overlijden, maar ze weet zelf het kamp te overleven.
De bibliothecaresse van Auschwitz is in al zijn grauwheid indrukwekkend. Deze overtuigende graphic novel draagt er aan bij dat de verhalen over de Tweede Wereldoorlog levend worden gehouden. Dat is belangrijk, zeker ook voor tieners, zeker ook in deze tijd.
