Querido
Maartje Kuiper
Actuelere thema’s voor een non-fictie kinderboek dan de vrijheid van meningsuiting en omgangsvormen zijn op dit moment moeilijk te bedenken. ‘Normaal.Doen’, treitervloggers is het woord van het jaar is en er in Amerika iemand aan de macht is die iedere gebruikelijke fatsoensnorm op de helling zet. Qua onderwerp is Mag je zeggen wat je vindt? van de broers Aby en Sander Hartog een schot in de roos, wat betreft inhoud en uitwerking helaas een stuk minder.
Het eerste hoofdstuk gaat over vrijheid van meningsuiting en daar zijn de broers vrij snel mee klaar. Naast een summiere opsommming van de spelregels (haatzaaien en vals beschuldigen mag niet) en een uitleg van het VN-verdrag, staan er obligate opmerkingen als ‘vaak hangt het er vanaf hoe je het zegt’ en ‘het is wettelijk verboden om onfatsoenlijk te zijn. Maar fatsoenlijk is het niet.’ Dan introduceren de broers zichzelf als morele hoeders en sluiten het boek af met de conclusie: ‘Als we het niet met je eens zijn, willen we dat ook kunnen zeggen. Of we zeggen gewoon niks en denken ‘wat een lariekoek’. Dan willen we je gewoon niet meer zien of horen’.
De Hartogs blijven zich de rol van moraalridders toeëigenen. Dat is natuurlijk een mogelijkheid in een boek als dit, dat de schrijver zichzelf opvoert. Maar zonder een introductie en context over hun motieven en positie, is het een bizarre vorm. ‘Wij, Hartog & Hartog, vinden dat wel goed geregeld zo’; ‘Mijn broer en ik zitten er een beetje tussenin’ en ‘Mocht je het willen weten, wij zijn daar wel blij mee’. Nee, dat willen we niet weten, we willen wel weten waarom maar dat staat er dan weer niet bij. Opgeteld bij talloze oncontroleerbare en schijnbaar bij elkaar gegoogelde beweringen (‘wij lazen ergens dat mannen net iets vaker liegen dan vrouwen’, ‘op een Engelse website worden wel dertig soorten besproken’, enzovoorts) maakt dat de basis van het boek erg mager.
Om de vraag te beantwoorden wat je verder moet doen om eeen goed leven te leiden selecteerden de auteurs dertien subthema’s: vrijheid van meningsuiting, liegen, jaloezie, rechtvaardigheid, vrijheid, eigendom, vervuiling, respect, godsdienst, diefstal, discriminatie, leven en dood en liefde. Aan ieder onderwerp is een hoofdstuk gewijd waarin uitgelegd wordt wat er allemaal met de betreffende norm samenhangt. Er staat nuttige informatie, dat zeker, alhoewel de basis van onze normen en waarden (de tien geboden, zeven zonden endeugden en wetten, regels en internationale afspraken) pas helemaal aan het eind worden behandeld, en dan nog vrij summier.
De broers Hartog behandelen interessante thema’s maar er is weinig focus in de uitwerking en ze spelen nauwelijks in op de belevingswereld van kinderen. Er wordt bijvoorbeeld relatief weinig over internet en social media gezegd. Mag je zeggen wat je vindt? is rommelig van opzet (inclusief de soms best geestige maar voor dit onderwerp te kinderachtige illustraties) en ontstijgt het niveau van een doorsnee keukentafelgesprek niet. Een gemiste kans.
