Dit verhaal stond op 20 april in het Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant
‘Het grote kippenboek’ van Jan Hamstra en Evelien de Vlieger, Lannoo, 8+
Alles wat je over de kip moet weten, staat in het indrukwekkende ‘Het grote kippenboek’. De Groninger kunstenaar Jan Hamstra stak duizenden uren in het uitsnijden van veren, eieren en kippen in linoleum. “Ik heb geprobeerd de kip zo waardig mogelijk af te beelden.”
Anderhalf jaar lang was kunstenaar Jan Hamstra (30) uit Groningen dagelijks bezig met het tekenen en gutsen van kippen. De Vlaamse uitgeverij Lannoo benaderde hem voor de illustraties van ‘Het grote kippenboek’, waarvoor kinderboekenschrijfster Evelien de Vlieger de tekst schreef. Lannoo bracht met succes meerdere non-fictieboeken voor kinderen in een opvallend groot formaat op de markt: drie boeken werden bekroond met een gouden penseel voor de illustraties. De uitgeefster kwam bij de Groninger illustrator terecht door zijn boekomslagen.
De onder de rook van Amsterdam opgegroeide Hamstra kwam elf jaar geleden naar Groningen voor een studie aan Kunstacademie Minerva. Na zijn afstuderen in 2016 begon hij met een aantal medestudenten het Groninger illustratiecollectief Knetterijs. Hamstra maakt vooral ontwerpen voor boekcovers en posters, voor onder andere poppodium Vera.
Eerherstel
Het is niet vanwege zijn liefde of kennis van kippen dat hij werd gevraagd een boek over het dier te illustreren. Hamstra wist weinig tot niets van de kip toen hij aan de klus begon. Bovendien is hij veganist, dus hij eet ook geen eieren. Hamstra: “Ik had een vrij simpel beeld van de kip: ze leggen eieren en we zetten er veel te veel bij elkaar in kleine ruimtes. Toen ik me in de kip ging verdiepen, werd het me al snel duidelijk wat een bijzonder dier het is. Er is een enorme diversiteit aan rassen en ook de geschiedenis rond het dier is interessant. In dit boek komt het allemaal samen. Voor mij is het boek ook een vorm van eerherstel voor een dier dat zo slecht wordt behandeld in de bio-industrie. Ik heb geprobeerd de kip zo waardig mogelijk af te beelden.”
Klokken, kakelen en kraaien
Niet dat ‘Het grote kippenboek’ een activistisch statement over dierenleed is. Wie het leest en bekijkt, staat vooral versteld van de prachtige verhalen, weetjes en details die er over de kip te vertellen zijn. Het dier kwam ruim drieduizend jaar geleden vanuit Thailand via de rest van Azië in de hele wereld terecht. De auteur beschrijft de bijzondere geschiedenis en de rol van kippen in verschillende culturen en religies. Ze gaat ook in op het kippenbrein, het fladderen en vliegen en het klokkelen, kakelen en kraaien. Hamstra maakte linosneden bij al die verrassend boeiende teksten. Dat ziet eruit als monnikenwerk, en dat was het ook, vertelt hij. “Ik ben nog nooit zo lang en intensief met een project bezig geweest. Je weet niet of je nog een keer de kans krijgt om zo’n boek te illustreren. Dit is het beste dat ik ervan heb kunnen maken.”
Reductietechniek
Hamstra bekwaamde zich tijdens de kunstopleiding in linosneden, een techniek die hem nog steeds uitdaagt. “Het is fysiek, je bent echt met het materiaal bezig: met snijden, met inkt en met een pers. Ik ben nogal een pietje precies en linoleum dwingt me om niet te perfectionistisch te zijn.” In het boek wordt voor kinderen uitgelegd dat het om een druktechniek gaat waarbij je de illustratie wegsnijdt (gutst) uit een stuk linoleum. Hamstra gebruikt platen ter grootte van het boek en werkt met de zogenaamde reductietechniek. Hij maakt meerdere lagen die hij in de computer over elkaar heen legt en vervolgens inkleurt. “Ik wil laten zien hoeveel er kan met deze eeuwenoude techniek. En dat het op nieuwe manieren kan, zonder de makkelijkste weg te kiezen.”
Bang voor eieren
Het resultaat is verbluffend gedetailleerd en veelzijdig, terwijl het toch echt vooral om kippen gaat. Hamstra wilde zoveel mogelijk verrassen en variëren. “Ik moest de kip even onder de knie krijgen. Het verendek en hun bijzondere bouw, maar ook hun karakters. De eerste kippen die ik maakte waren nogal uitdrukkingsloos; gaandeweg is dat veranderd en kon ik ze een glimlach geven of ondeugend laten kijken.” Hamstra zegt gecharmeerd geraakt te zijn van de kip. “We hebben niet zo lang geleden een hond geadopteerd, anders had ik graag een kip gewild.” Uit het boek leert de lezer dat mensen angsten voor kippen kunnen ontwikkelen, dat heet alektorofobie. Wie ovorofobie heeft, is bang voor eieren. Hamstra heeft dat allemaal niet, al is hij nog wel steeds veganist.
