close
Dé recensiesite over jeugdliteratuur
15+

Klaus Mann heeft zijn pen en woede nog

Rindert Kromhout En ik was zijn held Young Adult
Leopold
Waardering: 8.0

In Een Mann van Rindert Kromhout lazen we  over de jeugd en tienerjaren van Klaus Mann, de zoon van Thomas Mann, neeft van Heinrich Mann en zus van Erika Mann. In de opvolger En ik was zijn held,  legt Rindert Kromhout de focus op de jaren dertig waarin Klaus (geboren in 1906) een twintiger is die nog steeds zijn weg probeert te zoeken. Dat doet hij in toenemende mate tegen de achtergrond van het opkomende nazisme. Heel invoelbaar wordt vastgelegd hoe de nazi’s greep krijgen op het dagelijks leven en hoe intimidatie en censuur werkt. Het zijn vooral kunstenaars, schrijvers en journaliten die er mee te maken krijgen. Mensen die het systeem niet steunen, of er kritiek op leveren, worden in de hoek van de ‘entartete’ kunst’ gedreven.

Heinrich Klauss, de oudere broer van Thomas, is uitgesproken in zijn kritiek en moet al snel eieren voor zijn geld kiezen en vestigt zich in Parijs. Volgens hem moeten kunstenaars niet in het gareel lopen en is het hun taak om te ontregelen, procoveren en  wakker schudden en dus is alle kunst ontaard. Ook zus Erika windt er geen doekjes om in haar commentaar op het systeem. Vooral met haar politieke theatergroep Die Pfeffermühle, waarmee ze anti-fascistische programma’s maakt. Zij zoekt haar heil in Zürich.  Klaus zelf schrijft steeds meer politieke commentaren en essays en kiest uiteindelijk ook voor vrijwillige ballingschap. Hij wordt van een ‘Europeaan in Duitsland’ een ‘Duitser in Europa’. Rusteloos als hij is, vestigt hij zich beurtelings in Zwitserland, Parijs en Amsterdam.

Het is vooral interessant hoe sluipenderwijs het gaat. Zoals Heinrich Mann het zegt: ‘Ze hebben geen haast, ze volgen hun zorgvuldig uitgedachte strategie’. De nazi’s krijgen daar een groot deel van het volk in mee, maar ook intellectuelen. Tot zijn verbijstering steunt zelfs een goede vriend van Klaus het gedachtengoed. De media en publieke opinie worden subtiel ingezet om mensen verdacht te maken, of te demoniseren, zoals we dat nu zouden zeggen. Kromhout zoomt net als in het vorige boek in op de relatie tussen Klaus en Erika en hun vader. Ze verwijten de beroemde schrijver opportunisme omdat hij niet heel duidelijk een kant kiest. Hij is, samen met zijn vrouw na een reis wel in Zwitserland blijven hangen, maar zijn kritiek op de nazi’s blijft omfloerst.

Klaus start een oppositioneel tijdschrift (Die Sammlung) vanuit Amsterdam, waarin veel bekende namen opduiken. Het is zijn manier om in verzet te komen. “Ik heb mijn pen nog , en mijn hersens en woede”.  Saillant detail is dat het tijdschrift wordt uitgegeven ij Querido, ook de uitgever van dit boek. De grote vraag is of zijn vader zich openlijk achter het initatief van zijn zoon durft te scharen. Het antwoord erop is bijna achteloos neergezet in een epiloogje; dat had meer verdiend. Een kleine dissonant in een zorgvuldig opgebouwde roman die prettig leest. Kromhout maakt van Klauss een man van vlees een bloed, een tobber met een morfineverslaving die hunkert naar liefde en erkenning maar niet veel verder komt dan bevrediging bij jongenshoeren. Een uitstekend boek voor jongeren die niet uitgelezen zijn over de Tweede Wereldoorlog.

En ik was zijn held geeft een treffend inzicht in de opkomst van het nazisme, en in de dillema’s en keuzes van Duitsers.  Er is een kans dat er een derde deel komt, over de laatste jaren van Klaus Mann die niet ouder werd dan 43 jaar.

 

 

Tags : biografieEcht gebeurdFamiliegrootoudershistoriehomojeugdboeklesbischLiefde en vriendschapnaziOorlog en misdaadvaderwoII