Fiep Westendorp heeft lang in de schaduw van anderen gestaan maar aan het eind van haar leven en zeker postuum krijgt ze alsnog de aandacht en erkenning die haar toekomt. Kunsthistorica Gioia Smid was bevriend met de illustratrice en is nu conservator van haar oeuvre en daarmee de officieuze Fiep-o-loog. Fiep in vogelvlucht is meer dan een paar plaatjes in een boekje, zoals de titel doet vermoeden maar eeen behoorlijk gedegen en uitgebreid overzicht van het werk van een van de bekendste kinderenboekenillustrators van ons land. Ze komen allemaal voorbij: Pim en Pom, Jip en Janneke, Otje, Floddertje en Pluk. Maar ook minder bekende figuren zoals Kabeltje en de Drie Stouterdjes.
Wat ik bijvoorbeeld niet wist, is dat sommige figuren van Fiep en Annie M. G. ontstaan zijn uit reclame-opdrachten. De Drie Stouterdjes zijn voor Persil gemaakt en Floddertje voor Nutricia. De opdrachtgever sputterde nog even over die naam (We kunnen toch niet zeggen: als u Nutricia koopt, krijgt u een flodder cadeau) maar daarmee hadden ze buiten het karakter van Annie M. G. gerekend die hierover aan Fiep schreef: ‘Ze kunnen doodvallen’.
Smid gaat uitvoerig in op de samenwerking met Annie M. G. Schmidt waarbij ze uit de correspondentie tussen de twee vriendinnen citeert en dat levert aardige inkijkjes op. Annie maakt zich nogal eens zorgen over wat ze Fiep aandoet met haar ideetjes en de stress die ze veroorzaakt door dicht op de deadline te zitten. Een aardig hoofdstuk is dat waarin ingegaan wordt op een conflict met collega-illustrator Wim Bijmoer die het niet kan verkroppen dat Fiep ingaat op het verzoek om Het schaap Veronica opnieuw te illustreren. Ook vermakelijk is de beschrijving van de laatste samenwerking van Annie en Fiep; ze maakten in 1990 samen het Kinderboekenweekgeschenk. De dames zijn uitermate ontevreden over de papiersoort waardoor veel details verloren gingen. Annie heeft het bij de presentatie over ‘een flutboekje’ en roept Fiep bij zich op het podium om dat te bevestigen. De zin die dan volgt zegt veel over de samenwerking en alles over het karakter van Fiep: ‘Op de bewaarde televisiebeelden is te zien hoe Fiep, die het liefst ter plekke door de grond was gezakt, toch naast Annie ging staan en zo liet merken dat ook zij heel teleurgesteld was’.
Maar Fiep Westendorp bestaat ook zonder Annie. Zoveel wordt wel duidelijk uit dit boek waarin Smid laat zien dat Westendorp niet zomaar wat deed. Ze was geinspireerd door grote kunstenaars (o.a. Joan Miro ) en maakte een duidelijke ontwikkeling door die door Smid inzichtelijk wordt gemaakt. Bijvoorbeeld aan de hand van de vroege en late versies van Jip en Janneke. De expressies van de twee is vooral te zien aan de hoekige bewegingen van hun schouders, schrijft Smid en als je daarop gaat letten, klopt het als een bus. Net als de hoofdjes alleen en profil te zien zijn. We weten dus niet hoe Jip en Janneke er van voren uit zien. Smid maakt soms duidelijk waarom Westendorp bepaalde keuzes maakte maar ook vaak moeten we daar naar raden. Een rode draad in de figuren van Fiep blijft de neus, die is vrijwel altijd op het voorhoofd geplakt, boven de lijn van de ogen.
Fiep in vogelvlucht is een hommage maar gelukkig geen grote lofzang. Het is vooral een prettig leesbaar en leerzaam boek dat veel inzicht geeft in het werk van Fiep Westendorp en ook nog een beetje in haar persoon.
Fiep in Vogelvlucht – Hoogepunten uit het werk van Fiep Westendorp
Gioia Smid
