Albatros van Yorick Goldewijk, Ploegsma, 12+
Deze recensie stond op zaterdag 27 september 2025 in het Friesch Dagblad
Als je vader een hond wordt en je moeder een hert. In de jeugdroman Albatros is een magisch gegeven de spil van een verder realistisch verhaal over oorlog en de vraag wat het betekent om mens te zijn.
Abel vraagt zich nog even hardop af of het een droom is. Als hij wakker wordt, lispelt een hert tegen hem aan met een rare tandartsstem. Het is zijn moeder. Ze is van top tot teen hert, alleen haar nachtjapon zit nog op een ingewikkelde manier om haar hertenlijf gewikkeld. Niet veel later komt hij er achter dat zijn vader in een hond is veranderd en de buren in een dwergkonijn, een beer en een kat. De vraag die zich meteen opdringt, bij hemzelf en bij de lezer: waarom is dit gebeurd en waarom is de 13-jarige Abel wel een mens gebleven?
Papa is een hond
Een bizar en verontrustend Kafkaiaans gegeven dat vaker is gebruikt in de literatuur en wat betreft kinderboeken meteen doet denken aan Papa is een hond van Guus Kuijer uit 1977 waarin alle mensen verdwenen zijn, behalve één jongen die een hond papa gaat noemen. De gelijkenis is markant en roept even de vraag op of Goldewijk het boek van Kuijer als uitgangspunt heeft genomen. Dat blijkt niet het geval. Goldewijk slaat een hele andere weg in qua thematiek.
Albatros is de eerste echte nieuwe jeugdroman Goldewijk na zijn gouden griffel boek Films die nergens draaien, die ook in het buitenland veel indruk maakt en door de Engelse krant The Times tot een van de beste jeugdboeken werd uitgeroepen. De schrijver, die pas op zijn 40e debuteerde, is onmiskenbaar een betere stilist geworden en ook in karakterontwikkeling en verhaalopbouw is hij gegroeid. Albatros zit doorwrocht in elkaar en zal met Krekel van Annet Schaap moeten wedijveren om de literaire prijzen.
Tegenpolen
Het verhaal in Albatros speelt zich af in een niet nader genoemd land waar al heel lang een gewelddadige oorlog woedt tussen de zuiderlingen en de noorderlingen. Als Abel de rivier oversteekt, vindt hij in het vijandige noorden het meisje Kat dat net als hij mens is gebleven. Op een scooter reizen ze samen naar de kust, op zoek naar antwoorden en andere mensen. Abel en Kat zijn min of meer tot elkaar veroordeeld, al zijn ze in vrijwel alles elkaars tegenpolen en opponenten. Abel lijkt een dromerige, rustige jongen die van Taylor Swift en mensen houdt. Kat straalt vooral woede en onverzoenlijkheid uit en wil zo min mogelijk met mensen te maken hebben. Ze draagt zwarte kleding en luistert naar keiharde muziek. Het zou iets sjabloonmatigs hebben als Goldewijk de personages niet zo sterk had uitgewerkt. Niets aan hun karakters en opvattingen is clichématig.
De verschillen dragen bij aan de aangeboren vijandelijkheid, een van de onderliggende thema’s. Ze hebben beiden hun eigen waarheid over de oorlog, gevoed door gekleurde berichtgeving en complottheorieën. Kat vindt dat Abel medeschuldig is aan de oorlog Heeft hij afstand genomen na de bombardementen op het Noorden? Is hij de straat opgegaan? Hij kan en mag niet doen alsof hij er niets te maken heeft, vindt ze. In deze tijd van oorlog zijn dat interessante en actuele vragen over het hebben en nemen van persoonlijke verantwoordelijkheid. Het boek gaat niet specifiek over Israël en Gaza of Oekraïne en Rusland en tegelijkertijd gaat het er wel over.
Erfzonde
Albatros gaat vooral over de vraag wat het betekent om mens te zijn. De mens volgens Yorick Goldewijk komt er niet al te best vanaf. Want ze worden niet voor niks in dieren veranderd. Maar wat betekent dat? Is het een straf van een hogere macht, van God misschien of is het de erfzonde? In een ziedende monoloog zet Kat mensen neer als egoïstische en walgelijke wezens die nergens respect voor hebben. “Als ze geen oorlog voeren, zijn ze wel op een andere manier alles aan het kapot maken.” Tegelijkertijd valt er veel voor te zeggen dat mensen ook mooie kanten hebben. Ze kunnen lief voor elkaar zijn, hebben verbeelding en emoties en maken bijvoorbeeld muziek.
Dus misschien zit er toch nog wel enige hoop in het verhaal. Dat moet de lezer zelf ervaren en concluderen, want het plot kan hier echt niet worden weggeven. Er kan wel over worden gediscussieerd of dit een logisch en gewenst einde is. Het verhaal had misschien sterker en betekenisvoller geweest als het was gestopt voor de laatste hoofdstukken. Albatros maakt sowieso indruk en kruipt onder de huid. Een urgente jeugdroman die kinderen serieus neemt en uitdaagt.
