close
Dé recensiesite over jeugdliteratuur
15+

De jongen die niet kan doden

Patrick Ness Chaos. Het mes dat niet wijkt Jeugdboek
Moon
Ineke Lenting
Waardering: 8.5

De beste vondst in Chaos is ‘de Herrie’. De bewoners van een nieuwe planeet kunnen elkaars gedachten horen, zelfs die van dieren. Dat is soms handig maar vaker nog heel irritant en gekmakend, en net zo vaak nutteloos. De ijzersterke openingszinnen tonen dat aan: ‘Het eerste wat je ontdekt als je hond leert praten, is dat honden niet veel te melden hebben. Nergens over. ‘ Moet poepen, Todd’. ‘Poep. Poep, Todd’. De Herrie is in grote mate bepalend voor de vlucht die Todd moet ondernemen. Hij kan zijn vijanden horen maar dat geldt net zo goed andersom.

De trilogie Chaos speelt zich af in een nieuwe wereld, die planeet wordt genoemd, maar veel weg heeft van een dorre steppe waardoor er een western-achtige sfeer ontstaat. Ook omdat er veel paarden, pistolen en achtervolgingen in het boek voorkomen. Het duurt even voordat er een lijn ontstaat en het enigszins begrijpelijk wordt. Maar wie op dat punt raakt, zal door willen lezen. Chaos leest als een spannende avonturenroman, waarin de hoofdpersoon samen met een meisje achterna wordt gezeten door de mensen uit zijn eigen dorp. Naast die Herrie zijn er nog veel meer eigenaardigheden, zoals het bijzondere taaltje (een mengeling van een boers accent en verbasteringen) dat gesproken wordt. Vertaalster Ineke Lenting moet een behoorlijke kluif hebben gehad aan deze klus, maar slaat zich er vaardig doorheen. De functie van de manier van spreken wordt niet duidelijk, en ook niet consequent volgehouden.

Eerst maar even de iets zwakkere punten van Chaos, naast dat taaltje dat overigens wel grappig wegleest en niet echt storend is. Minder helder is waar het boek zich precies afspeelt, Ness doet er erg lang over om enige logica in de verhaalijn aan te brengen. Zo voert hij marsmannetjes (Spakkels) op, die een nogal absurde toets geven alhoewel ze symbool staan voor de oerbewoners die worden verjaagd en uitgemoord, zoals bij bijvoorbeeld Indianen is gebeurd. Mijn grootste bezwaar is de omvang. Het mes dat niet wijkt is met bijna 500 pagina’s wel erg lijvig en Ness weet de spanningsboog niet goed vast te houden. De herhaling aan vechtpartijen en vooral aan momenten waarop de missie volkomen dreigt te mislukken of juist te slagen, en er uit het niets een nieuwe plaag of een oplossing komt, is wat veel van het goede. Na verloop van tijd is het duidelijk dat er altijd weer een u-bocht wordt genomen. Dat had een onsje minder gekund maar dat wordt ruimschoots gecompenseerd door de inhoudelijke componenten en diepere lagen.

Ness heeft namelijk echt wat te melden. In feite is Chaos tussen alle avonturen door een roman die bol staat van politiek en religie. Het gaat het over het kwaad, over vooroordelen en discrminatie. In de nieuwe orde wordt duidelijk dat het om macht en overleven gaat en er worden hele groepen (de Spakkels, maar ook alle vrouwen uit een dorp) uitgeroeid. De theorie en retoriek daarachter vertoont parallelellen met fascistische regimes. Interessant is vooral de religieuze component: een aantal dorpsbewoners is gehersenspoeld en geïndoctrineerd waarbij de ‘wil van God’ een doorslaggevende rol speelt. De auteur maakt daar beklemmende passages van die een overtuigende link naar de realiteit hebben. Tegelijkertijd speelt er een ethische component: Todd wil en kan geen andere mensen doden, wat vrij bijzonder is op een planeet waar vrijuit gemoord, en zijn moraal zit hem behoorlijk in de weg. Het maakt hem in ieder geval  tot een gelaagd en interessant karakter, zeker in combinatie met het meisje dat hem vergezelt. De verhouding tussen de twee maakt veel ontwikkeling door zonder dat het plat en voorspelbaar is.

Het heeft even geduurd voor dat Chaos in het Nederlands is vertaald, het boek is al uit 2008. Je kunt Patrick Ness niet verwijten dat hij meelift op het succes van series als De Hongerspelen en Gone want die verschenen tegelijkertijd of later. Blijkbaar waarde er in die tijd een fantasievirus rond dat auteurs op het spoor zette van politiek getinte ‘andere werld’-verhalen waarin geweld niet wordt geschuwd en een dictatoriale sfeer heerst. Het eerste deel van Chaos kan zich meten met de genoemde titels, met de kanttekening dat latere delen in series niet zelden in kwaliteit afnemen. Daar moeten we bij deze trilogie dus nog even op wachten, het eerste deel krijgt in ieder geval een dikke voldoende.

 

 

 

Titel Boek:

Chaos. Het mes dat niet wijkt

Auteur:

Patrick Ness

Vertaler:

Ineke Lenting

Uitgever:

Moon

Kaft:
Tags : dystopieFantasiejeugdboekOorlog en misdaadSpanning en avontuurYoung Adult