De langste één minuut van Die Groothuis, illustraties Jantien Derks, Volt, 15+
De achttienjarige Mel slaapt nog met een knuffel, maar moet een ingrijpende beslissing nemen nadat ze er achter komt dat ze in verwachting is. “Ik snap niks van mezelf / hoe moet ik dan zoiets belangrijks weten.” Wil ze het kindje krijgen of gaat ze naar een abortuskliniek? Dat schuine streepje staat er niet zomaar. Diet Groothuis doet in De langste één minuut twee dingen die niet zoveel in de Nederlandse jeugdliteratuur voorkomen. Ze schreef een jongerenroman in vrije verzen (vandaar het schuine streepje), een vorm die door buitenlandse schrijvers (o.a. Sarah Crossan en Jason Reynolds) met succes is geïntroduceerd. In het Nederlands taalgebied staat de vorm nog in de kinderschoenen, met slechts een handjevol voorgangers. Het afgelopen jaar verschenen Twintig keer Dee van Oliver Reps en Wat ons nog rest van de Vlaamse Aline Sax) waarin ook wordt geëxperimenteerd met deze manier van schrijven die het midden houdt tussen poëzie en proza. Groothuis is in de eerste plaats dichter (o.a. Waar ik ben) en kiest voor een stijlvorm die dicht bij haar ligt en in deze roman dezelfde toon en sfeer ademt als haar poëzie.
Niet eens zo’n groot verschil dus, behalve dan dat hier een verhaal van belang wordt verteld dat én er toe doet én niet zo vaak als onderwerp wordt gekozen: hoe het is om een abortus te ondergaan (een abortus ‘pleeg’ je niet, is één van de belangrijke lessen). Groothuis beschrijft het tot in de detail. Hoe het zo is gekomen, wat de dilemma’s zijn, hoe de omgeving reageert en de ervaring en gevoelens vooraf, tijdens en nadien: de overwegingen, de boosheid, het verdriet. Het boek schreeuwt in alles uit dat een abortus ingrijpend is, ook al wordt er nog zo bewust voor gekozen. Groothuis putte uit haar eigen ervaringen en de verhalen die meerdere vrouwen met haar deelden. Dat is merkbaar, het is een doorleefd en doorvoeld verhaal en daarmee als beschrijving van de ervaringovertuigend. Ze vult als het ware in wat dichter des vaderlands Babs Gons schreef in een vers dat voorin wordt geciteerd: ‘als je nooit in haar schoenen hebt gelopen, vertel dan nooit / wat zij moet doen / wat ze moet dragen / dat ze moet baren/ en hoe zich te gedragen.’ Daar wil je amen achter zeggen.
Op de eerste bladzijde doet Mel de zwangerschapstest, waarvan niet duidelijk wordt wat de uitslag is. Daarna wordt de zomer ervoor beschreven, waarin Mel een keertje vreemdgaat en de relatie met haar vriend onder druk komt te staan. Dat wordt niet minder op die dag in november als er een luikje in haar hoofd openspringt: ‘Ik ben te laat/ al weken lang / er is iets mis/’. Dan begint het grote piekeren, en is er het moeizame contact met haar vriend, en met haar vader die faliekant tegen abortus is.
Door de versvorm, in korte zinnen, blijft Groothuis heel dicht op de huid van de hoofdpersoon en is het niet moeilijk met Mel mee te leven. De bloemrijke taal is wel regelmatig een sta-in-de-weg als het om de geloofwaardigheid gaat. Tijdens het doktersbezoek na de positieve zwangerschaptest beschrijft Mel haar gevoelens ‘als een uit het nest gevallen vogel / die nog niet vliegen kan die het liefst op een hek wil gaan zitten / en om rupsen schreeuwen.’ Daar zit de poëzie de romanschrijfster in de weg en dat gebeurt op te te veel momenten. Waarom er een al eerder gepubliceerd gedicht over oma’s van Groothuis opduikt, is een raadsel. Zo pakken meerdere keuzes wat minder gelukkig uit.
In de ruime aandacht voor de dwarse vader, wordt nogal nadrukkelijk een tegengeluid gezocht. Alsof in een boek over dit thema de hele maatschappelijke discussie moet zijn vervat. Die verhalende kant is minder sterk dan de intrinsieke waarde van dit boek, die zoveel weegeeft over een onderwerp dat nog steeds lastig is om openlijk te bespreken. En dan doel ik niet op de ethische discussie, maar op de ervaring en de nasleep. De langste één minuut is sterk in de beschrijving van het proces. Mel wordt heen en weer geslingerd. Kan ze echt beslissen om het meisje dat ze in haar dromen al heeft gezien, dood te laten maken? Na de abortus wordt Mel wakker wordt ‘als een leeg gelepeld kiwietje’ en vraagt ze zich af hoe ze kan missen, wat er zo kort is geweest?
Groothuis geeft een gezicht aan dat wat nooit meer weggaat, en waar zoveel van en over gevonden wordt. Maar de pijn, het verdriet en ook de opluchting en de liefde, dáár moet het vaker over gaan. Zoveel maakt Groothuis duidelijk.
