Luitingh-Sijthoff
Aleid van Eekelen-Benders
Op het omslag staat een foto van een rood-geel-blauwe vlag met een gat in het midden. Het symbool van de Roemeense revolutie in 1989 toen het volk en het leger in opstand kwamen en het communistische wapen eruit knipten. De Litouws-Amerikaanse schrijfster Ruta Sepetys heeft zich na twee jongerenromans over de Tweede Wereldoorlog (Schaduwliefde en Zout van de zee) en eentje over de nasleep van Spaanse burgeroorlog (Stilte heeft een eigen stem) uitvoerig verdiept in het dictatoriale Roemeense regime onder de Ceaușescu’s.
‘De angst kwam om vijf uur’. De openingszin van Ik moet je verraden is meteen een mokerslag: De 17-jarige Christian wordt informant voor de geheime politie wanneer hem medicijnen voor zijn doodzieke grootvader worden beloofd. De tiener raakt verstrikt in een web van leugens achterdocht: hij weet niet wie van zijn familie en vrienden hij nog kan vertrouwen. En dat is wederzijds. Het laat zien hoe een totalitair regime burgers in een wurggreep houdt en tegen elkaar opzet. Vanaf de kleutertijd wordt er ingestampt hoe goed en groot de leider is, wat er voor zorgt dat mensen geloven dat Ceaușescu een god is die ze blindelings moeten volgen. De belangrijkste taak van de bevolking is om kinderen te krijgen. Iedereen die dat niet doet, wordt beschouwd als deserteur.
De vernietigende werking van propaganda en censuur doet sterk aan de huidige situatie in Rusland denken en maakt het boek erg actueel. Christian heeft geen idee wat zich in de rest van de wereld afspeelt en hoe er van buitenaf naar Roemenië wordt gekeken. Onthutsend zijn de details uit zijn persoonlijk leven. Nog nooit at Christian een banaan; hij vertelt aan een vriendin dat hij een slokje uit een flesje shampoo met bananensmaak nam om de smaak te ervaren.
Opa is een dissident die zijn kleinzoon op het hart drukt om nooit te vergeten dat hij zelf oké is, en dat het regime ziek is. “Ze rotzooien met je hoofd”, zegt hij. Christian wil schrijver worden en is nieuwsgierig naar de waarheid. Door zijn contact met de zoon van een medewerker van de Amerikaanse ambassade komt hij erachter wat er in Roemenië echt speelt en raakt hij betrokken bij de revolutie, wat culmineert in een adembenemend slot.
Sepetys verstaat de kunst om geschiedenis voor jongeren inzichtelijk te maken aan de hand van persoonlijke tienerverhalen en dat doet ze met dit boek opnieuw.
Deze recensie stond op 4 november in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden
