‘O Pinokkio’, naar Carlo Collodi, tekst Imme Dros, illustraties Carll Cneut, Querido, 6+
Carll Cneut wilde zijn hele leven al een prentenboek over Pinokkio maken, hét boek uit zijn jeugd. Tegen de Vlaamse krant De Morgen vertelde hij onlangs dat hij het niet aandurfde omdat het voor hem bijna een heilig boek is. Ook kwam hij de juiste tekst maar niet tegen. Toen hij de bewerking onder ogen kreeg die Imme Dros maakte voor een familievoorstelling van Het Balletorkest (hier te zien) in 2020, wist hij dat het dat dit het was. Hij vertelt er niet bij waarom precies.
Cneut pakt groots uit voor deze Pinokkio-bewerking, hij maakte maar liefst 25 schilderijen die paginagroot zijn afgedrukt, soms zelf als spread over twee bladzijden. En dan zijn er nog veel kleine zwart-wit tekeningen, maar daarover straks meer. Op het eerste schutblad is een groep mensen onderweg in een soort optocht naar iets, op een prent die opwinding uitstraalt. Alsof er iets op het punt van beginnen staat waar we bij moeten zijn. Op het afsluitende schutblad is de menigte gegroeid en lopen ze in tegenovergestelde richting, als het ware het verhaal insluitend.
Op de prent op de titelpagina zit Pinokkio tegen een boom, samen met een paar reuzenvogels, die we uit ander werk van de illustrator kennen. Die hebben geen functie in het verhaal, maar die vrijheid veroorlooft Cneut zich. De vogels komen een paar keer terug, net als dat er albinokonijnen opduiken. Vooral die laatste voegen zich als vanzelfsprekend in de sinistere sfeer van het verhaal. Voor de vogels is wat meer verbeeldingskracht nodig.
Het gaat te ver om iedere prent te bespreken maar het zou ze wel recht doen. O Pinokkio is een galerie waar je doorheen wandelt om bij het een na het andere curieuze beeld stil te bliijven staan. Natuurlijk maakte Cneut illustraties bij het verhaal, maar het voelt andersom. De tekst is een aanvulling op een bonte verzameling prenten vol met dieren en vreemde personages, waaronder natuurlijk het sluwe stel Vos en Kater en de Blauwe Fee. Cneut treft de Italiaanse achtergrond van het Pinokkio-verhaal, al is het moeilijk te duiden waar dat in zit. Vooral in het theatrale, de sfeer van de Commedia dell’arte. De taferelen doen regelmatig dingen aan het werk van Bruegel en soms Jeroen Bosch, die beiden ook Italiaanse invloeden worden toegedicht.
Imme Dros bewerkte de tekst die ze maakte voor de voorstelling opnieuw en smeedde er een zeer compacte versie vol korte zinnen en fijne dialogen van, waardoor het bijna iets weg heeft van een verzenroman. Deze Pinokkio laat zich uitstekend voorlezen, ook aan jongere kinderen, omdat veel van de echt gruwelijke passages zijn gesneuveldl Wie het hele verhaal tot zich wil nemen kan terecht bij de prima vertalling van PIetha de Voogd (Pinokkio) uit 2018 die dicht bij het oorspronkelijke verhaal van Collodi staat. Dros snijdt als een soort Gepetto in het hout van het verhaal en laat de kern over. Met een slimme ingreep vat ze delen van het verhaal samen: Pinokkkio kreeg ezelsoren, maar dat was zo dom, daar kunnen we beter over zwijgen. Of ze benoemt dat hij overal leuke en spannende avonturen beleefde maar dat die veel tijd kosten. Het klassieke verhaal blijft overeind, maar krijgt een heel andere dimensie dan in vorige versies. Dat is precies wat een bewerking moet zijn.
Terug naar de prenten. O Pinokkio is in de schilderijen misschien wel het magnum opus van de veelbekroonde Vlaamse illustrator, maar hij voegt er iets aan toe dat het boek nog rijker maakt. Tekeningen in zwart-wit waarop vrijwel altijd Pinokkio zelf is afgebeeld die in een bijna kinderlijke stijl het houterige en eenvoudige van de jongen onderstrepen. Een vondst omdat ze boek de lichtheid en speelsheid geven die het ook voor kinderen geschikt maakt.
