Hoe praat je met kinderen over de verschrikkingen van een oorlog? Die vraag is actuelere dan ooit want niemand kan eromheen wat er momenteel gaande is in de wereld. Gelukkig hebben we in ons land een voortreffelijk Jeugdjournaal maar ook heel veel goede Nederlandse en vertaalde kinderboeken die de mechanismes van oorlogsgeweld inzichtelijk maken maar ook de persoonlijke verhalen vertellen. De twee hier besproken kinderboeken gaan over oorlogen die voorbij zijn maar zeggen ook veel over wat er nu gebeurt.
Ze schreven in elkaars poesiealbums, waarvan enkele bewaard zijn gebleven, teksten als: ‘vergeet mij niet’. De meeste van haar vrienden en klasgenoten dachten dat Anne Frank geluk had doordat ze met haar gezin naar Zwitserland was gevlucht. Weg van de ellende en angst.
Janny van der Molen portretteert een aantal van hen, onder wie hartsvriendin Jacqueline van Maaren en mede-onderduiker Peter van Pels maar ook minder bekende zoals o.a. Martha, Juultje, Ietje, Helmut en Nanette. De laatste ziet haar geheel onverwacht terug in het vernietigingskamp Bergen-Belsen waar Anne uiteindelijk het leven laat. Anne is dan een graatmager en gebroken meisje, gehuld in een deken. Niet langer het vrolijke en veerkrachtige kind dat in haar dagboek schreef. De op waarheid gebaseerde portretten zijn door Van der Molen in fictie gegoten en geven opnieuw een beeld van de verwarring en vele kindervragen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Waarom haatte de bezetter hen zo?
Vergeet mij niet – Anne Franks vrienden en vriendinnen van Janny van der Molen, illustraties Martijn van der Linden, uitgeverij Ploegsma, 10+ (eerder gepubliceerd in Leeuwarder Courant en Dagblad van het Noorden op 4 maart 2022)
Al wat langer uit maar zeker de moeite waard om te vermelden is het het tweede deel van Toen het oorlog was. De makers kregen een zilveren griffel voor vorige boek over de Tweede Wereldoorlog. Nu nemen ze de periode tussen 1914 en 1918 onder de loep en dat doen ze opnieuw uitgebreid, informatief en verhelderend. De auteurs slaan geen facet van deze verschrikkelijke oorlog. Waar ging het precies over en wie waren de hoofdrolspelers en met welke wapens werd er gevochte? Maar ook: wat betekende de oorlog voor de soldaten, hoe verliep het leven in die tijd voor andere mensen en zelfs de dieren worden niet vergeten. Het gros van de illustraties bestaat uit fotomateriaal waardoor de feitelijke informatie gaat leven. Het boek is logisch opgebouwd, met veel handige doorverwijzingen en prima kaders met weetjes en details, die daadwerkelijk iets toevoegen.
De grootste kracht is de stijl die de droogheid van het gemiddelde schoolboek ver overstijgt maar toch relatief feitelijk en zakelijk is. Er wordt nergens een verhaal van gemaakt. Dat is ook niet nodig want het verhaal vertelt zich zelf en de feiten spreken voor zich en laten genoeg aan de verbeelding over. Hoe jong of oud je ook bent, voor wie meer wil weten over de mechanismes van een oorlog, en ook wel de zinloosheid ervan, is dit tweeluik een aanrader. Laten we de vingers kruisen dat er geen deel over een derde wereldoorlog komt.
Toen het oorlog was 1914-1918, tekstcollectief Patsboem! (Liesbeth Rosendaal, Roos Jans, Juul Lelieveld, Annemiek de Groot, Marrit Boogaars), uitgeverij Gottmer, 9+