Lemniscaat
Als je al wat somber gestemd bent over de toestand in de wereld, moet je dit boek misschien niet lezen. Want dan zou je maar bevestigd worden in je doemdenken. Als je gevoelig bent voor de theorieën dat de overheid zelf achter de corona-pandemie zit, moet je Quotum Project Z van Marloes Morshuis misschien juist wel lezen. Je zou zo maar een onderbouwing kunnen vinden voor je vermoedens. Bedenk dan wel dat Morshuis fictie schrijft, alhoewel het vaak akelig in de buurt komt van de werkelijkheid.
Bij het verschijnen van haar vorige jeugdroman De schaduwen van Radovar bleek het door haar geschetstse systeem van sociale controle in China werkelijk te zijn ingevoerd. En de klimaatproblematiek die ze in Borealis beschreef, begint alleen maar nijpender te worden. Veel maatschappelijk geëngageerder dan Morshuis vind je ze niet in de hedendaagse vaderlandse jeugdliteratuur. Niet zo gek ook voor iemand die jarenlang campagnemedewerker van GroenLinks was. Na het lezen van haar nieuwe boek is er de wens dat Morshuis niet weer over vooruitziende ‘gaven’ beschikt.
Quotum Project Z is het eerste deel van een tweeluik over een toekomstige wereld waarin de bevolkingsgroei gigantisch uit de bocht is gevlogen. Regeringen zijn door de Wereldraad (een soort Verenigde Naties) gedwongen deze problematiek aan te pakken, en krijgen quota opgelegd die ze moeten behalen, met wat voor middelen dan ook. In sommige delen van de wereld worden groepen mensen uitgeroeid. In de Euro-Unie, plaats van handeling van Quotum, is door een slimme justitieminister het systeem van slinkers bedacht. Slinkers zijn mensen die van bovenaf worden aangewezen, zij mogen nog maar voor de helft leven. Ze moeten hun geld inleveren, mogen niks meer kopen en geen gebruik maken van onderwijs, transport en gas en stroom. Zo halveert hun voetafdruk.
Het ingenieuze in dit door Morshuis uitgedachte plan zit hem in het feit dat het een plan is met ogenschijnlijk sympathieke aspecten. Door zoveel mensen in de slinkstand te zetten, kunnen er veel meer mensen in leven blijven. Uiteraard zitten er ook gevaarlijke kanten aan en die komen naar voren as er een populistische leider aan de macht komt die de slinkregels veel extremer maakt en daarmee de polarisatie vergroot.
Het interessante gegeven wordt uitgewerkt in een spannend verhaal over twee broers, zoons van een kritisch journaliste, die in de slinkstand zijn gezet en moeten onderduiken als de nieuwe president een soort pogroms uitvoert. Ze komen via contacten van hun moeder terecht op een afgelegen boerderij waar ze andere jongeren leren kennen. De vraag is wie van hen te vertrouwen is of heult met de machthebbers. De broers gaan tegen wil en dank op onderzoek uit en ontdekken dat de burgers van de Euro-Unie gevaar lopen.
Het avontuur zit vernuftig in elkaar en kruipt langzaam maar gestaag onder de huid. De lezer moet het koppie er bij houden en wordt regelmatig op het verkeerde been gezet, net als de hoofdrolspelers. Ondertussen blijft Morshuis angstig dicht bij de huidige mondiale ontwikkelingen waarin wereldleiders met het grootste gemak liegen en alles doen om hun macht te behouden. Tel daarbij op dat overbevolking ook echt een reeël probleem is, daar is de corona-pandemie een voorbeeld van. We leven in een tijdperk waarin dingen gebeuren die we niet voor mogelijk hadden gehouden en daar speelt Morshuis handig op in.
Het door haar verzonnen universum zit zo in elkaar dat het allemaal lijkt te kloppen. Dit is dystopische jeugdliteratuur die heel dichtbij komt. Niet meteen voor stilistische fijnproevers, maar spannend en verontrustend is het zeker. In Quotum Project Z weet Morshuis alle eindjes vakkundig aan elkaar te knopen en daarmee is het haar beste boek tot nu toe.
Marloes Morshuis vertelt uitgebreid over de totstandkoming van Quotum Project Z in de 29e aflevering van De Grote Vriendelijke Podcast.
