Lemniscaat
Jeska Verstegen
Het bulkt van de tegenstellingen in Het touw en de waarheid van schrijver Marco Kunst en illustrator Jeska Verstegen. Er zijn twee zeemonsters die elkaars tegenpolen zijn: een logge walvis en een flexibele octopus. Maar het wordt vooral weerspiegeld in de hoofdpersonen: Ylan woont op een rotsig eiland in het Noorden en Kyra op een begroeid eilandje in het Zuiden. De jongen woont tussen kloosterlingen en wordt opgeleid tot monnik, het meisje woont na het overlijden van haar oma alleen en is eenzaam. Hij leest, zij handwerkt. Alles in het leven van Ylan is zwart-wit terwijl het bij Kyra overstroomt van de kleuren. Ze hebben wel een belangrijk ding gemeen: beiden hun familie zijn kwijtgeraakt.
Marco Kunst weeft een sprookjesachtige parabel om de kinderen heen waarin een kleurig touw de leidraad is en ze uiteindelijk bij elkaar brengt. Een nogal letterlijke metafoor voor de verbinding waar ze beiden zo naar verlangen. Het verlangen speelde ook al een rol in een eerder sprookjesboek van Kunst: Het verlangen van de prins. “Verlangen, dat is niet voor de bangen”.
Naast dat verlangen speelt de waarheid een grote rol. De monniken zijn er al duizenden jaren naar op zoek en denken het te vinden een ‘niet te stuiten vloed van woorden’. Ze maken Ylan duidelijk dat als hij ooit de waarheid tegenkomt, hij die zal herkennen. Tot die tijd moet hij blijven lezen: “Zo werkt dat.” de waarheid is een actueel onderwerp in deze tijd van nepnieuws waarin de waarheid zo onder druk staat. Kunst verpakt het op zijn bekende filosofische manier en laat veel open waardoor het verhaal voor meerdere interpretaties vatbaar.
De kracht van dit boek schuilt vooral in de taal én de symbiose met de illustraties. Eerst die taal maar even: die leeft op een poëtische manier: lees alleen de eerste alinea over het kloostereiland maar met sfeervolle zinnen als: ‘Zelden zweeg de wind, nooit kwam de zee tot rust.’ Daarna zet hij in een paar zinnen neer hoe het leven met de monniken is. ‘Altijd en overal klonken hun stemmen, droog en lispelend, streng en bezwerend. In de hoofdstukken over Kyra zingen de zin veel meer: ‘Het karmozijn mengde in lome kringels met het saffraangeel. De borrelende vloeistof kleurde oranje, straalde vermiljoen.’ Marco Kunst kan schrijven, maar dat wisten we al.
Jeska Verstegen krijgt meer dan de ruimte en neemt die ook. Heel veel spreads waarin ze het zwart-wit van Ylan afwisselt met de kleurige wereld van Kyra. Mooi hoe ze de natuur en zee weergeeft en aansluit bij de tekst. Als Ylan zijn boek in de zee werpt, ‘fladderend als een uilskuiken dat uit het nest gegooid wordt’, beeldt ze dat overtuigend af. De tekening van de Grote Kolk Sargassa met het oog in het midden is wonderschoon. Het touw verbindt het verhaal en ook de illustraties die een serieus onderdeel vormen en de mystiek van de parabel versterken.
Het touw en de waarheid is een boek dat zich niet heel gemakkelijk laat ontsluiten maar als je het over je heen laat komen, gebeurt er iets. Dat is de kracht van literatuur.
