Duizend stukjes overal van Mariska Overman, Kluitman, 10+
Deze recensie stond op 12 april in het Friesch Dagblad
Een AI-versie van een overleden dierbare die op de computer op afroep beschikbaar is en met wie je kunt praten alsof deze persoon er nog is. Het klinkt bizar en toch is het in deze tijden van de razendsnelle ontwikkelingen in de kunstmatige intelligentie, misschien minder ver weg dan we denken. Schrijfster Mariska Overman verloor op jonge leeftijd zelf haar broer bij een verkeersongeluk. Ze studeerde theologie en specialiseerde zich in het bespreekbaar maken van de dood voor kinderen. Overman viel op met haar vorige kinderboek ‘De zomer die alles was’ waarin het vooral ging over afscheid nemen en het belang van tijd.
In ‘Duizend stukjes overal’ staat de rouw zelf centraal: Mijs komt na het overlijden van haar broer steeds meer op afstand te staan van haar leeftijdgenoten. Ze is vaak boos en ze is gestopt met haar grote passie: dansen. Mijs wordt naar een psycholoog gestuurd die met de suggestie van de rouwbot komt. Het zou haar kunnen helpen om het verlies een plekje te geven. Het is het domste wat Mijs ooit heeft gehoord: een plekje geven. ‘Waar dan? In de kast of op het aanrecht?”.
Het kwade en sceptische meisje probeert de rouwbot toch uit, vooral omdat haar ouders zo aandringen. Haar overleden broer Joes komt tevoorschijn op het scherm van haar laptop en ziet er levensecht uit. Hij praat net als Joes, kauwt ook op zijn lip en weet best veel te vertellen over hun gezamenlijke vakanties. Mijs raakt ervan in de war en weet niet goed wat ze met deze computerbroer aan moet. Natuurlijk is dit niet haar broer, maar ondertussen is hij het ook wel. Het is het fijn om hem te zien en met hem te praten. Soms zegt hij iets wat niet klopt of gebruikt haar bijnaam op het verkeerde moment, en is de magie weer vervlogen. Bovendien is de AI-versie van Joes wel erg positief en opgewekt. Dat komt omdat de rouwbot is gevuld met verhalen en herinneringen die door haar ouders zijn ingevoerd. En dan begin je natuurlijk niet over vervelende dingen.
Overman laat goed zien hoe Mijs heen en wordt geslingerd tussen weerstand én de wens om haar broer bij zich te hebben. Soms wint het verlangen het van de ratio. Ondertussen raakt Mijs weer in contact met Bowie, de beste vriend van haar broer, van wie ze ook afstand heeft genomen. Bowie vindt het experiment ‘dikke kul’ en neemt haar mee naar plekken die voor hem en Joes belangrijk waren. Hij zegt het fijn te vinden om Joes te missen, want dan denkt hij aan hem. Het is een eyeopener voor Mijs en ze vindt het een fijne gedachte. Bij Bowie ontdooit ze langzaam. Er komt plaats voor haar gevoel omdat ze herinneringen ophalen. Terwijl ze ervan overtuigd was dat praten over de dood, waar iedereen zo op hamert, schromelijk wordt overdreven. Het geheim dat de vriend van Joes onthult, komt uit de lucht vallen en voegt weinig toe.
‘Duizend stukjes overal’, waarin het een paar ja na nu is, leest als een interessant gedachtenexperiment over de nabije toekomst. In hoeverre kan technologie echt helpen bij rouwverwerking? De computerbroer is levensecht, maar dat is anders dan echt. Na een computercrash vraagt Mijs zich af of ze haar broer opnieuw moet installeren. Overman roept interessante vragen op maar had de conclusie wat meer aan de lezer over kunnen laten in plaats van het verhaal helemaal af te knopen.
